Nhân dịp Xuân Ất Tỵ 2025. Trong chương trình giới thiệu sách tháng 01 chủ đề “mừng Xuân mới” thư viện trường THCS Quảng Hiệp xin trân trọng giới thiệu độc giả đến với bài thơ “ Chợ Tết”. Là một trong những bài thơ về Tết hay nhất của Việt Nam, được thi sĩ Đoàn Văn Cừ viết năm 1939 cùng với đôi lời cảm nhận về bài thơ.
CHỢ TẾT
Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi,
Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà tranh,
Trên con đường viền trắng mép đồi xanh,
Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết.
Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc;
Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon,
Vài cụ già chống gậy bước lom khom,
Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ.
Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ,
Hai người thôn gánh lợn chạy đi đầu,
Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau.
Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa,
Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,
Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,
Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.
Người mua bán ra vào đầy cổng chợ.
Con trâu đứng vờ rim hai mắt ngủ,
Để lắng nghe người khách nói bô bô.
Anh hàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ,
Tìm đến chỗ đông người ngồi giở bán.
Một thầy khoá gò lưng trên cánh phản,
Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân.
Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm,
Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ.
Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ,
Nước thời gian gội tóc trắng phau phau.
Chú hoa man đầu chít chiếc khăn nâu,
Ngồi xếp lại đống vàng trên mặt chiếu.
Áo cụ lý bị người chen sấn kéo,
Khăn trên đầu đang chít cũng bung ra.
Lũ trẻ con mải ngắm bức tranh gà,
Quên cả chị bên đường đang đứng gọi.
Mấy cô gái ôm nhau cười rũ rượi,
Cạnh anh chàng bán pháo dưới cây đa.
Những mẹt cam đỏ chót tựa son pha.
Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết,
Con gà trống mào thâm như cục tiết,
Một người mua cầm cẳng dốc lên xem.
Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm,
Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh,
Trên con đường đi các làng hẻo lánh,
Những người quê lũ lượt trở ra về.
Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê thê,
Lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ.
Năm tháng càng lùi xa bài Chợ Tết càng được yêu mến, nó như tấm ảnh quý ghi lại chân thực những nét tiêu biểu trong sinh hoạt quê ta. Mỗi lần đọc, lại như được sống cùng dĩ vãng. Ít có bài thơ nào mà cách miêu tả lại sinh động như bài thơ này. Sinh động, vì chộp được những chi tiết điển hình, vì cái nhìn hóm hỉnh và thấp thoáng cũng có những câu thơ có sức khái quát, có kí thác tâm trạng.
Kết cấu bài thơ rất giản dị, diễn biến theo từng thời gian. Mở đầu là sáng sớm người ta đi chợ, chúng ta biết thêm đây là phiên chợ tết vùng đồi, tụ họp dân các ấp. Cảnh những con đường đồi tấp nập người tới chợ có cái náo nức thanh bình. Cứ thế tác giả tả hết người này đến người khác, nam, phụ, lão, ấu, tới sáu bảy loại người, thế mà người đọc không chán, đó là do tài quan sát của tác giả.
Hết cảnh đi chợ, sang cảnh họp chợ, rồi đến vãn chợ. Hãy xem ông tả chợ đang họp, tả sao cho thấy cảnh đông đúc, ồn ào, nhốn nháo, thượng vàng hạ cám của toàn cảnh, lại thấy được chi tiết ở từng người, từng vật, thấy được phong tục tập quán, đến cá tính từng loại người. Quả là một việc khó mà Đoàn Văn Cừ đã làm được nhưng chỉ tốn hai mươi ba câu thơ.
Có những cảnh bây giờ không còn thấy ở chợ quê nữa như người bán tranh, người viết câu đối, thơ xuân…Đọc lại trong thơ Đoàn Văn Cừ không khỏi bâng khuâng, hoài niệm cái không khí tết nhất của một thời đã xa.
Bài thơ này có thể làm mẫu mực cho văn miêu tả, cho cách quan sát, chọn lựa chi tiết, cách tìm ra nét đặc sắc ở cảnh thông thường. Đoàn Văn Cừ đã làm mới lại, làm lạ hoá một khung cảnh quen thuộc từ bao đời, giữ lại mãi mãi cho mai sau cái phong vị dân giã xóm làng cùng những nét sinh hoạt đặc sắc một thời.